اگر مقاله چاپ باتیک را به خوبی مطالعه کرده باشید، نکات بسیاری در آنجا گفته شده که همان نکات در انجام دادن این تکنیکها نیز به کار میرود. این نکات شامل آماده سازی پارچهی ابریشم و پارچه دیواری های دیگر، آماده سازی رنگ و روش رنگرزی پارچه دیواری، و نیز نکاتی در مورد تهیهی واکس بود که در هر مرحله به صورت کامل توضیح داده بودم.
در اینجا برای یادآوری، به همین چند پاراگراف اکتفا میکنیم که بهترین پارچه دیواری در کار باتیک، پارچه ابریشمی است ولی با اندکی تغییر در نوع و غلظت رنگ و روش کار، میتوانیم از هر جنس پارچهای استفاده کنیم. با روشهای این کتاب، قادر خواهیم بود بر روی هر جنس پارچه دیواری و هر نوع کالای پارچهای نظیر لباس، شال، روسری، کیف، کفش، جوراب، آباژور، پرده، رومیزی و ... نقش بیندازیم و تصویری نو و منحصر به فرد را بیافرینیم.
در مورد پارچههای لطیف و ابریشمی باید ابتدا آنها را با آب نیم گرم و صابون به آرامی شست و شو دهیم و بعد از اتو زدن، پارچهی بدون آهار را برای هر مرحله به کار گیریم. علت این کار این است که نفوذ رنگ به درون الياف به راحتی و به صورت یکنواخت انجام پذیرد. بهتر نتیجه بخصوص در مورد پارچههای ابریشمی هنگامی حاصل میشود که لطافت پارچه ابریشمی حفظ شود و پارچه دیواری بعد از رنگ شدن، سفت و سخت نشود. اما در مورد پارچههایی که بافت ضخیم دارند و یا در مورد کالاهایی مثل کفشهایی از جنس کتان، با اندکی تغییر در تهیهی رنگ میتوانیم نتیجهی مطلوب را به دست آوریم.
رنگهای مورد استفاده میتوانند رنگهای آمادهی موجود در بازار باشند و با رنگهای پودری پرسیون سرد، از دسته رنگهای راکتیو که قبلاً شیوهی آماده سازی آنها گفته شد. در بازار رنگهایی نیز برای رنگ آمیزی پارچه دیواری یا کاغذ دیواری پارچه ای تیره موجود است که پس از خشک شدن، از جلوهی پارچه دیواری کاسته نمیشود. این نوع رنگها را میتوانیم برای پارچهها و یا لباسهایی با رنگ زمینهی تیره به کار ببریم بدون این که رنگ، درون الیاف پارچه دیواری یا کاغذ دیواری پارچه ای ، محو و یا کم رنگ شود.
غلظت و نوع رنگ به نوع پارچه دیواری یا کاغذ دیواری پارچه ای و تکنیک مورد استفاده بستگی دارد. قلم موها باید پس از هر مرحله از رنگ گذاری به خوبی با آب شسته شوند تا در کیفیت رنگ بعدی اثر نامطلوب بر جا نگذارند.
همیشه یک ظرف آب تمیز، یک قلم موی تمیز و یک دستمال کاغذی را به صورت جداگانه نزدیک خود داشته باشید تا در مواقع لزوم بتوانید از آنها به سرعت برای شستشوی ناحیهای که به صورت اتفاقی رنگی شده، استفاده کنید.
واکس را برای استفادهی هر تکنیکی به نسبت لازم ترکیب نمایید تا نتیجهی بهتری حاصل شود. هرگز فراموش نکنید که هنگام استفاده از واکس داغ، حرارت بیش از حد موجب ایجاد دود سمی و در دراز مدت باعث مسمومیت میشود. بنابراین لازم است محل مورد نظر از تهویهی کافی برخوردار باشد.
در این کتاب با فرض این که شما علاقه مندان به کار باتیک با تمام تکنیکهای کتاب قبلی آشنایی دارید، از توضیح مجدد آنها خودداری شده تا با مجال بیشتری به آموزش تکنیکهای مدرن بپردازیم.
تکنیک چاپ شیبوری -تولید پارچه دیواری یا کاغذ دیواری پارچه ای برای پارچه کوبی دیوار و لمسه کاری
در این تکنیک ابتدا پارچه دیواری یا کاغذ دیواری پارچه ای آماده سازی شده را اتو میکنیم تا هیچ گونه چین و چروکی روی پارچه نماند. سپس آن را با اندازههای دلخواه به صورت منظم و یکدست و به صورت آکاردیونی تا میزنیم و هم زمان اتو میکنیم. این عمل را تا آخرین قسمت پارچه دیواری یا کاغذ دیواری پارچه ای ادامه میدهیم. اگر پارچه دیواری یا کاغذ دیواری پارچه ای بزرگ است، میتوانیم ابتدا آن را در چند مرحله تا کنیم و سپس به صورت آکاردیونی اتو بزنیم.
بعد از این مرحله، پارچه دیواری یا کاغذ دیواری پارچه ای را با شیوهها و در فواصل مختلف با نخهای پلاستیکی (مانند نخهای مورد استفاده در شیرینی فروشی) و در صورت عدم دسترسی به این نوع نخها با نخ آغشته به پارافین محکم میبندیم. سپس با در نظر گرفتن فواصل، به وسیلهی قلم مو یا یک قطعه اسفنج و رنگهای مخصوص پارچه دیواری یا کاغذ دیواری پارچه ای ، رنگ آمیزی را شروع میکنیم. توجه داشته باشید استفاده از رنگهای متضاد و با کنتراست زیاد میتواند نتیجهی بهتری را به بار آورد.
پس از یک ساعت نخها را باز میکنیم و اجازه میدهیم کاملاً خشک شود. با اتو زدن به مدت پنج تا هفت دقیقه و یا با استفاده از محفظهی بخار به مدت پنج دقیقه، رنگ کاملاً بر روی پارچه دیواری یا کاغذ دیواری پارچه ای ثابت میشود.
در صورتی که از رنگهای مخصوص ابریشم برای این کار استفاده شود، پارچهی ابریشم حالت حریری و لطیف خود را حفظ میکند ولی اگر از رنگهای مخصوص پارچهی نخی استفاده میکنید، رنگ مورد استفاده باید بسیار رقیق و در مراحل مختلف استفاده شود تا پارچه دیواری یا کاغذ دیواری پارچه ای سفت و سخت نشود. پس از اتمام کار و ثبات رنگ، پارچه دیواری یا کاغذ دیواری پارچه ای را در محلول نرم کنندهی پارچه دیواری یا کاغذ دیواری پارچه ای قرار دهید تا پارچه دیواری یا کاغذ دیواری پارچه ای حالت نخستین خود را حفظ کند.
این روش بر روی پارچه ابریشمی بهترین نتیجه را میدهد. پس از ابریشم، بهترین انتخاب پارچهی وال است که پارچهای نخی و بسیار لطیف است. میتوانید بر روی شال، روسری، رومیزی و سایر قطعات کوچک از این تکنیک استفاده کنید. این تکنیک، برای کارهای بسیار بزرگ و یا پارچههای ضخیم مناسب نیست.
تکنیک کار با گوتا -تولید پارچه دیواری یا کاغذ دیواری پارچه ای برای پارچه کوبی دیوار و لمسه کاری دیوار
این تکنیک تقریباً مشابه تکنیک کار با واکس داغ در روش سنتی است. گوتا نوعی واکس سرد است که در بازار به صورت آماده در تیوبهای ۲۵ میلی لیتری مخصوص با سر خروج بسیار باریک و یا در بستههای بزرگتر موجود است. گوتاهای آماده تنوع رنگ زیادی دارند.
در این روش، دورگیری کار را با استفاده از گوتا انجام میدهیم. ابتدا طرح مورد نظر را با چسب نواری روی میز کار ثابت میکنیم و پارچه دیواری یا کاغذ دیواری پارچه ای را روی آن قرار میدهیم. سپس به وسیلهی مدادهایی با مغزی نرم و رنگ روشن، طرح را روی پارچه دیواری یا کاغذ دیواری پارچه ای میکشیم، یا به وسیلهی کاغذ کاربن روشن، طرح را کپی میکنیم.
آنگاه پارچه دیواری یا کاغذ دیواری پارچه ای را با پونز بر روی چهارچوب یا کارگاه مورد نظر ثابت میکنیم و گوتاگذاری را شروع میکنیم. به این صورت که ابتدا از طرحهای بالایی شروع کرده و گوتا را کمی مایل (در حدود ۴۵ درجه) قرار میدهیم و تمامی خطوط را گوتا میگذاریم. خطوط باید ممتد و بدون هیچ گونه بریدگی باشد. بهتر است در حین گوتاگذاری گوتا را کمی روی پارچه دیواری یا کاغذ دیواری پارچه ای فشار دهیم تا از نفوذ آن به داخل الیاف پارچه دیواری یا کاغذ دیواری پارچه ای مطمئن شویم.
به این نکته توجه داشته باشید که در زمان گوتاگذاری باید کلیهی فضاهای مجزا به طور کامل دورگیری شود. در غیر این صورت هرگونه منفذی باعث دویدن رنگ به خارج و در نهایت خرابی طرح میشود. پس از گوتاگذاری، پارچه دیواری یا کاغذ دیواری پارچه ای را به مدت یک تا دو ساعت کنار میگذاریم تا با دمای محیط خشک شود. سپس پارچهی نخی نازکی را روی محل گوتاگذاری شده قرار میدهیم و با اتو داغ گوتا را ثابت میکنیم، یا پارچه دیواری یا کاغذ دیواری پارچه ای را از پشت اتو میکنیم. سپس به رنگ آمیزی میپردازیم.
حلال گوتا، آب است. در صورتی که مدتی از گوتا استفاده نکردید و گوتای شما غليظ شد و از سر تیوب به سختی خارج میشد، میتوانید با استفاده از آب آن را رقیق کنید و به صورت خمیر روانی در آورید و سپس مورد استفاده قرار دهید.
وقتی برای شستشوی واکس داغ به بنزین دسترسی ندارید و نیز برای تولیدات کوچک خانگی و بر روی لباسها میتوانید از گوتا استفاده کنید. گوتا برای واکس داغ و کارهای بسیار ظریف جایگزین خوبی است اما استفاده از آن در کارگاههای بزرگ تولیدی مقرون به صرفه نیست
روش رنگ کردن به این صورت است که ابتدا یک قسمت کوچک (به عنوان مثال یک گلبرگ) را انتخاب میکنیم و آن را با قلم موی سر گرد با آب خیس میکنیم تا از وجود احتمالی منفذ روی آن قسمت آگاه شویم. همیشه هنگام کار، یک قلم موی تمیز بدون رنگ و یک ظرف آب تمیز کنار دست خود داشته باشید. اگر از ابتدا با قلم موی آغشته به رنگ کار را شروع کنیم، با هر منفذ کوچکی به سرعت رنگ روی قسمتهای دیگر پارچه دیواری یا کاغذ دیواری پارچه ای میدود و کار را خراب میکند. وقتی کاملاً از درستی گوتاگذاری مطمئن شدیم، آن قسمت را رنگ میکنیم.
قلم موی آغشته به رنگ را تقریباً دو میلی متر قبل از خط گوتا میکشیم و اجازه میدهیم که خود رنگ باقی آن را پر کند. تا آخر به همین ترتیب عمل میکنیم. در صورتی که به اشتباه رنگ روی نقطهای از کار دوید و یا قطرهی رنگی روی پارچه دیواری یا کاغذ دیواری پارچه ای چکید، بدون معطلی با قلم موی تمیز خیس، محل را شستشو دهید و با پارچهی تمیز آب اضافی را بگیرید و بگذارید با دمای محیط خشک شود. در رنگ آمیزی، استفاده از رنگهای متضاد در کنار هم باعث میشود رنگها یکدیگر را تاکید کنند. این شیوه جلوهی زیبایی به کار میبخشد.